Thị trường chứng khoán Việt Nam từ lâu đã chờ đợi việc sớm triển khai nhiều sản phẩm mới như cho phép giao dịch chứng khoán trong ngày (Day- trading), bán chứng khoán chờ về, bán khống... để tăng tính hấp dẫn cũng như đa dạng sự lựa chọn cho nhà đầu tư trên thị trường.
Xét trong khu vực châu Á, một số quốc gia có TTCK phát triển (Developed market) cũng đã triển khai cơ chế giao dịch chứng khoán trong ngày, tuy nhiên cũng có một số thị trường mới nổi (Emerging market) vẫn thận trọng và chưa xem xét áp dụng. Kể từ ngày 27-28/05/2024 tại TTCK Hoa Kỳ, Canada, Mexico cũng đã chính thức chuyển từ chu kỳ thanh toán "T+2" sang "T+1".
Trong bối cảnh đó, BSC Research đã đưa ra báo cáo về một số góc nhìn về chu kỳ thanh toán, giao dịch chứng khoán trong ngày.
Thanh khoản thị trường tại một số quốc gia châu Á thường cải thiện sau khi áp dụng day-trading
Đầu tiên, đội ngũ phân tích đưa ra kinh nghiệm áp dụng chu kỳ thanh toán và giao dịch chứng khoán trong ngày tại một số quốc gia Châu Á. Đơn cử như Hàn Quốc, kể từ khi áp dụng Day-trading và sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á (1997), khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày đã tăng đáng kể, cụ thể từ 41,53 triệu cổ phiếu và 555,8 tỷ won (1997) lên 542,01 triệu cổ phiếu 2,216 nghìn tỷ won vào năm 2003. Điều này tương ứng giá trị giao dịch tăng gấp 4 lần và khối lượng giao dịch tăng gấp 13 lần.
Một số yếu tố giúp thanh khoản tăng gồm mở cửa chính sách cho nhà đầu tư nước ngoài, nới lỏng quy định về margin và áp dụng hệ thống giao dịch mới với các sản phẩm, chức năng mới như Day-trading…
Tuy nhiên cũng cần lưu ý rằng, trong giai đoạn từ 1997 – 2003, thị trường chứng khoán Hàn Quốc trải qua các chu kỳ giá tăng và giá giảm đan xen mạnh – điều này có thể ảnh hưởng đến giá trị giao dịch và khối lượng giao dịch so sánh trong các mốc thời gian của nghiên cứu.
Tại thị trường Đài Loan (Trung Quốc), việc áp dụng day-trading cũng thúc đẩy hoạt động hoạt động giao dịch, giá trị giao dịch tăng 26% trong thời gian thực hiện nghiên cứu. Trong khoảng thời gian và số lượng mẫu nghiên cứu, các phát hiện thực nghiệm cho thấy giao dịch trong ngày làm tăng như sự chênh lệch giữa giá chào mua/bán (bid-ask spread), biên độ giá (price depth) và sự biến động giá của cổ phiếu (stock volatility).
Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy day- trading không chỉ gây ra chi phí giao dịch cao hơn cũng như rủi ro trong giao dịch mà còn làm suy giảm chất lượng thị trường - điều này gây tổn hại trực tiếp đến hiệu suất giao dịch của các nhà đầu tư;
Tương tự, thị trường chứng khoán Thái Lan và UAE ghi nhận thanh khoản cải thiện tích cực kể từ khi áp dụng hoạt động day-trading tuy nhiên sau đó thanh khoản toàn thị trường có xu hướng suy giảm khi giai đoạn thị trường chứng khoán hai nước này đều bước vào xu hướng giảm.
Nhìn chung, BSC cho rằng hoạt động day-trading trong ngắn hạn sẽ giúp cải thiện thanh khoản thị trường, thu hút thêm được một số lượng lớn các nhà đầu tư tham gia (đặc biệt là những nhà đầu tư nhỏ lẻ).
Tuy nhiên về dài hạn, thanh khoản toàn thị trường sẽ phụ thuộc vào bối cảnh thế giới, tình hình kinh tế vĩ mô trong nước, cũng như khả năng tăng trưởng các doanh nghiệp niêm yết trên sàn – động lực chính để TTCK thu hút được dòng tiền thông minh và tăng trưởng bền vững.
Đặc biệt, lợi ích luôn song hành cùng với rủi ro, do đó đứng ở góc độ điều hành và tham gia giao dịch trên TTCK, cơ quan quản lý cũng như NĐT cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi triển khai/tham gia cơ chế/sản phẩm mới – nhằm hạn chế tối đa những biến động khó lường và đột ngột trên TTCK.
Việc sớm vận hành hệ thống KRX sẽ giúp thị trường Việt Nam đạt được nhiều mục tiêu mới
BSC cho rằng việc rút ngắn chu kỳ thanh toán sẽ là xu hướng tiếp theo của các TTCK trên toàn cầu, khi mới đây - Hoa Kỳ - nền kinh tế lớn nhất thế giới đã chính thức triển khai chu kỳ thanh toán T+1, tại các thị trường phát triển hoạt động day-trading đã được triển khai từ lâu.
Đội ngũ phân tích đánh giá kể từ năm 2020 đến nay cơ quan quản lý đã nỗ lực nâng cấp cơ sở hạ tầng, sửa đổi các quy định, quy trình nhằm phát triển thị trường chứng khoán hướng đến các quy chuẩn, thông lệ quốc tế.
Về quy định pháp lý, ban hành thông tư 120/2020/TT-BTC ngày 31/12/2020 đã quy định cụ thể các khái niệm về: giao dịch trong ngày, chứng khoán chờ về... tạo tiền đề để triển khai bán khống/giao dịch cổ phiếu trong ngày.
Tổng công ty lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD) ngày 29/08/2022 ban hành 02 Quyết định để rút ngắn chu kỳ thanh toán T+3 xuống T+2 - sớm hơn một số TTC lớn trong khu vực như Nhật Bản, Thái Lan, Singapore...
Kể từ năm 2023 – nay, Bộ Tài chính, UBCKNN đã tích cực thảo luận, xin ý kiến các thành viên thị trường trong việc dự thảo sửa đổi các thông tư nhằm tháo gỡ các nút thắt liên quan đến vấn đề "pre-funding" – hướng đến mục tiêu nâng hạng TTCK Việt Nam lên thị trường mới nổi vào năm 2025;
Về nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải tiến công nghệ, trong thông báo tháng 06/2024 của Bộ Tài chính mới ban hành cũng nhấn mạnh về việc sớm giải quyết các nút thắt trong quá trình nâng hạng và sẽ cập nhật tình hình hệ thống KRX tới thị trường, mặt khác UBCKNN và các thành viên thị trường cũng đang tích cực trao đổi thông tin để giải quyết nút thắt về "pre-funding".
Tổng công ty lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam cùng các đơn vị thành viên đã nắm bắt và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để sẵn sàng triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho TTCK cơ sở.
"Do đó việc sớm đưa hệ thống giao dịch mới vào vận hành sẽ giúp TTCK Việt Nam đạt được rất nhiều mục tiêu trong thời gian tới, thanh khoản TTCK sẽ cải thiện đáng kể và các phiên giao dịch nhiều tỷ USD sẽ xuất hiện thường xuyên trên thị trường" nhóm phân tích BSC đánh giá.
