Thép nhập khẩu giá rẻ vẫn có xu hướng gia tăng từ năm 2023 đến nửa đầu năm 2024. Sản lượng thép nhập khẩu luôn cao hơn sản lượng thép sản xuất trong nước, khiến năng lực cạnh tranh trên thị trường của nhiều DN thép giảm thấp. Nếu không sớm có biện pháp can thiệp và phòng vệ kịp thời, nhiều khả năng thị phần thép trong nước hoàn toàn có thể sẽ bị thép nhập khẩu nước ngoài chi phối.
Thép nhập khẩu gấp 1,7 lần sản xuất trong nước
Hiện nay, nhu cầu thép cán nóng (HRC) tại Việt Nam vào khoảng 12-13 triệu tấn/năm, công suất của các nhà máy sản xuất trong nước hiện đạt khoảng 9 triệu tấn/năm. Tuy nhiên theo thống kê của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), có những thời điểm thép HRC nhập khẩu gấp gần 200% sản lượng sản xuất trong nước. Đơn cử như thị phần bán hàng HRC của Hòa Phát và Formosa đã giảm từ mức 42% năm 2021 xuống 30% vào 2023 và hiện đang tiếp tục suy giảm. Điều này khiến cho các DN thép vừa không khai thác được hết công suất thiết kế, vừa phải phải cạnh tranh với sản phẩm cùng loại nhập khẩu với giá rẻ.
“Trong năm 2023, công suất sản xuất của DN sản xuất thép HRC của Việt Nam chỉ đạt 6,7 triệu tấn, tương đương 79% công suất thiết kế, giảm mạnh so với mức 86% của năm 2021. Trong khi đó năm 2023, lượng thép HRC nhập khẩu lên đến 9,6 triệu tấn, gấp 1,5 lần sản xuất trong nước. Lượng thép HRC nhập khẩu 6 tháng đầu năm vẫn tiếp tục tăng mạnh, gấp 1,7 lần sản xuất trong nước, đây là điều đáng báo động”, đại diện VSA cho hay.
Thép nhập khẩu vượt quá nhu cầu và năng lực sản xuất của DN trong nước
Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam - ông Phan Đăng Tuất thông tin, trước đây, Việt Nam không làm được thép HRC vì vốn đầu tư quá lớn cũng như yêu cầu công nghệ rất cao, nhưng hiện Formosa Hà Tĩnh và Hòa Phát đã đầu tư vào sản xuất được mặt hàng này.
“Khi DN trong nước chưa làm được thép HRC, việc phải nhập khẩu mặt hàng này là đương nhiên, nhưng hiện nay DN trong nước đã sản xuất được và sản phẩm có sức cạnh tranh cao, không có lý do gì mặt hàng này vẫn tràn vào với số lượng lớn. Đặc biệt trong thời gian gần đây, thép HRC có dấu hiệu bán dưới giá thành nên cần phải xem xét, bởi sẽ tác động lớn tới DN sản xuất trong nước, xa hơn là đánh mất thị trường”, ông Phan Đăng Tuất cảnh báo.
Trước tình trạng thép nhập khẩu ồ ạt với giá rẻ, các DN và chuyên gia cho rằng, các cơ quan liên quan tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quản lý kỹ thuật, quản lý chất lượng, hàng rào kỹ thuật, đồng thời có biện pháp phòng vệ hợp lý. Từ đó, ngăn ngừa các sản phẩm thép không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn và môi trường tràn vào thị trường Việt Nam.
Sớm lập hàng rào kỹ thuật theo chuẩn mực quốc tế
Ngay từ tháng 4/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái đã giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát, nắm tình hình gia tăng nhập khẩu thép HRC. Từ đó chủ động thực hiện biện pháp phù hợp, kịp thời, hiệu quả theo thẩm quyền và quy định pháp luật, bảo vệ lợi ích chính đáng ngành sản xuất trong nước phù hợp với thông lệ quốc tế và môi trường cạnh tranh bình đẳng.
Ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch VSA bày tỏ, Bộ Công Thương cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng, trình Chiến lược phát triển công nghiệp thép Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2050, gắn với các chính sách đặc thù cho ngành thép tăng trưởng xanh và bền vững. Bộ cần tiếp tục hướng dẫn, hỗ trợ các DN xuất khẩu thép ứng phó kịp thời hiệu quả các vụ việc phòng vệ thương mại đối sản xuất thép ở nước ngoài.
Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) - TS Nguyễn Thị Thu Trang cho hay, qua theo dõi tất cả các vụ việc phòng vệ thương mại đối với thép chưa có vụ nào bị từ chối áp dụng biện pháp thương mại. Đến nay Trung tâm cũng chưa nhận được thông tin phản hồi từ các đối tác, thành viên khác của WTO về việc Việt Nam áp dụng chưa đúng hay chưa đảm bảo những yêu cầu của WTO.
Cơ quan quản lts cần lập hàng rào kỹ thuật theo chuẩn mực quốc tế để ngăn chặn hàng nhập khẩu thép kém chất lượng
Cũng theo Báo cáo của Trung tâm WTO và Hội nhập, riêng tại Việt Nam thời gian qua đã có 12/28 vụ phòng vệ thương mại là đối với các sản phẩm thép, chiếm khoảng 46% tổng các vụ phòng vệ thương mại đã từng tiến hành đối với tất cả các loại sản phẩm ở Việt Nam cho đến nay. Trong khi đó, nhiều quốc gia trên thế giới đã đưa ra 73 vụ phòng vệ thương mại với thép xuất khẩu Việt Nam. Điều đó cho thấy, các nước vận dụng rất nhiều các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ thị trường sở tại.
Vì thế, bà Trang cho rằng, cần lập hàng rào kỹ thuật theo chuẩn mực quốc tế để ngăn chặn hàng nhập khẩu kém chất lượng. Mặt khác, xây dựng quy trình, thủ tục kiểm tra chất lượng thép nhập khẩu vào Việt Nam. Theo đó, thép nhập khẩu cần phải có giấy chứng nhận tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của Việt Nam.
Theo thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cơ quan này đang thẩm định hồ sơ của các DN thép trong nước đề nghị điều tra áp thuế chống bán phá giá với thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ. Thời gian thẩm định theo quy định là 45 ngày kể từ ngày chính thức tiếp nhận hồ sơ đầy đủ (14/6/2024).
Việc nhập khẩu ồ ạt và bán phá giá thép HRC khiến các DN nội địa gặp khó khăn lớn, nguồn thu giảm, công ăn việc làm của người dân bị ảnh hưởng. Vì vậy, việc sớm điều tra áp thuế chống bán phá giá vừa giúp bảo vệ sản xuất trong nước, vừa loại bỏ hành vi cạnh tranh không lành mạnh, loại bỏ hàng hóa nhập khẩu kém chất lượng từ đó tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng trên thị trường.
Theo dữ liệu Hải quan, tính riêng tháng 6, Việt Nam nhập khẩu 886.000 tấn thép cuộn cán nóng (HRC), bằng 151% sản xuất trong nước; trong đó, lượng thép nhập từ Trung Quốc chiếm 77%. Lũy kế 6 tháng đầu năm, sản lượng thép cán nóng nhập khẩu lên đến gần 6 triệu tấn, tăng 32% so với cùng kỳ 2023. Lượng nhập khẩu này bằng 173% so với sản xuất trong nước; trong đó, lượng thép nhập từ Trung Quốc chiếm 74%, còn lại là từ Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản...
Giá trị kim ngạch nhập khẩu HRC 6 tháng đạt 3,46 tỷ USD, riêng Trung Quốc chiếm 2,5 tỷ USD. Về giá thép HRC nhập khẩu từ Trung Quốc rất thấp, bình quân 560 USD/tấn, thấp hơn mức giá chào hàng trong nước khoảng 15-20 USD/tấn và thấp hơn các quốc gia khác từ 45-108 USD/tấn.
