Bộ Chính trị đã yêu cầu Hà Nội phấn đấu trước năm 2035 hoàn thành xây dựng 14 tuyến đường sắt đô thị (ĐSĐT) và các đường vành đai, các nút giao thông cửa ngõ, hệ thống cầu qua sông Hồng. HĐND TP Hà Nội tại kỳ họp đầu tháng 7 này cũng đã cho ý kiến về Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT thủ đô.
Xương sống của mạng lưới giao thông
14 tuyến ĐSĐT của Hà Nội, gồm: Ngọc Hồi - Yên Viên - Lạc Đạo (1); Sóc Sơn - Nội Bài - Thượng Đình - Xuân Mai (2); Cát Linh - Hà Đông - Xuân Mai (2A); Sơn Tây - Trôi - Nhổn - Yên Sở - Cầu Diễn (3); Mê Linh - Sài Đồng - Liên Hà (4); Văn Cao - Hòa Lạc (5); Nội Bài - Mai Dịch (6); Mê Linh - Hà Đông - Ngọc Hồi (7); Sơn Động - Mai Dịch - Dương Xá (8); Ngọc Hồi - Thường Tín - Cảng hàng không số 2 (9); Mê Linh - Cổ Loa - Yên Viên - Dương Xá (10); Cát Linh - Lê Văn Lương - Vành đai 4 (11); Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai (12); Vĩnh Tuy - Minh Khai - Trường Chinh - Láng - Nhật Tân (13).
Theo Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh, với các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM, giao thông công cộng ngày càng có vai trò quan trọng, trong đó hệ thống ĐSĐT được coi là trục xương sống của mạng lưới kết cấu hạ tầng giao thông. Việc đầu tư sớm, vận hành hiệu quả hệ thống ĐSĐT sẽ nâng cao tỉ trọng vận tải hành khách công cộng, giảm phương tiện giao thông cá nhân, từ đó đem lại hiệu quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, ùn tắc và tai nạn giao thông...
Hệ thống đường sắt đô thị nếu được xây dựng sớm sẽ giải quyết nhiều vấn đề “nóng” của thủ đô. Ảnh: HỮU HƯNG
Hà Nội dành nguồn lực để đầu tư xây dựng các dự án ĐSĐT. Tuy nhiên, quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu các giải pháp, hoàn thiện cơ chế, chính sách; tìm hiểu, học tập những kinh nghiệm, phương thức mới nhằm triển khai đồng bộ và sớm hoàn chỉnh mạng lưới ĐSĐT.
Ông Vũ Hồng Trường, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Đường sắt Hà Nội, cho rằng nếu có tư duy đột phá, đến năm 2035, Hà Nội có thể hoàn thành mục tiêu làm 14 tuyến ĐSĐT, với hơn 400 km. Ông Trường dẫn chứng chỉ riêng việc cấp giấy phép lái tàu đã phải sửa hàng loạt thông tư, nghị định liên quan đến độ tuổi cấp phép lái tàu. Do vậy, trước hết cần có các đột phá về cơ chế, chính sách từ Quốc hội, các bộ, ban, ngành và thành phố. Tiếp đó là đột phá về kênh huy động nguồn vốn.
1 kế hoạch, 3 phân kỳ
Về kế hoạch thực hiện, ông Nguyễn Phi Thường, Giám đốc Sở Giao thông Vận tải TP Hà Nội, cho biết Hà Nội sẽ phát triển hệ thống ĐSĐT đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu vận tải giao thông công cộng của thành phố, góp phần tái cơ cấu các phương thức vận tải của thành phố theo hướng bền vững, hài hòa, hợp lý; phấn đấu tỉ lệ vận tải hành khách công cộng năm 2023 đạt 50%-55%; sau năm 2035 đạt 65%-70%.
Theo ông Thường, thành phố đã đề xuất "1 kế hoạch, 3 phân kỳ" đầu tư. Phân kỳ 2024-2030: Hoàn thành thi công xây dựng 96,8 km (gồm các tuyến số 2, số 3, số 5); thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư 301 km (gồm các tuyến số 1, 2A kéo dài đến Xuân Mai, 4, 6, 7, 8, tuyến kết nối các đô thị vệ tinh). Sơ bộ nhu cầu vốn giai đoạn này khoảng 14,602 tỉ USD.
Phân kỳ 2031-2035: Hoàn thành đầu tư xây dựng 301 km. Sơ bộ nhu cầu vốn khoảng 22,572 tỉ USD. Về năng lực vận tải, đến sau 2030, ĐSĐT đảm nhận từ 35%-40% lượng hành khách công cộng và tổng nhu cầu vốn đến năm 2035 là khoảng 37,174 tỉ USD.
Phân kỳ 2036-2045: Hoàn thành đầu tư xây dựng 200,7 km ĐSĐT các đoạn tuyến điều chỉnh, bổ sung theo quy hoạch thủ đô và quy hoạch chung thủ đô điều chỉnh được phê duyệt. Sơ bộ nhu cầu vốn là khoảng 18,252 tỉ USD.
Về phương án huy động, đại diện UBND TP Hà Nội cho biết đã tổng hợp khả năng cân đối các nguồn vốn có thể huy động được của thành phố đến năm 2035 là khoảng 28,560 tỉ USD, trong đó, đến năm 2030 có thể cân đối được khoảng 11,570 tỉ USD, trong khi nhu cầu là 14,602 tỉ USD, chưa cân đối được 3,032 tỉ USD; đến năm 2035 có thể cân đối được khoảng 16,99 tỉ USD, trong khi nhu cầu là 22,572 tỉ USD, chưa cân đối được 5,582 tỉ USD; đến năm 2045 có thể cân đối được khoảng 29,21 tỉ USD, đủ đáp ứng nhu cầu giai đoạn này.
Theo đại diện UBND TP Hà Nội, giai đoạn từ nay đến năm 2035, thành phố cần Trung ương hỗ trợ khoảng 8,614 tỉ USD trong hai kỳ trung hạn 2026-2030 và 2031-2035. Giai đoạn sau năm 2035, TP Hà Nội chủ động được nguồn vốn để đầu tư các tuyến ĐSĐT bổ sung.
Đại diện UBND TP Hà Nội cho biết cũng đã đề nghị HĐND TP thống nhất nội dung, ban hành nghị quyết riêng thông qua Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT thủ đô; đồng thời trình cấp có thẩm quyền ban hành các cơ chế, chính sách "đặc thù", "đột phá" để phân cấp, phân quyền chủ động cho TP Hà Nội, tập trung nguồn lực, rút ngắn tiến độ thực hiện các dự án ĐSĐT.
Cụ thể từng đầu việc
Về 2 đề án phát triển mạng lưới ĐSĐT tại Hà Nội, TP HCM, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu có sự thống nhất về quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, cơ chế chính sách chung, đồng thời tính đến đặc thù của địa phương (quy hoạch xây dựng, không gian phát triển, dự báo tăng trưởng kinh tế, quy mô dân số...). Hai thành phố cần lựa chọn được những đơn vị tư vấn thiết kế hàng đầu để hoàn thiện, thẩm định quy hoạch mạng lưới ĐSĐT với tầm nhìn trăm năm.
Phó Thủ tướng yêu cầu Hà Nội, TP HCM phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành xây dựng gói chính sách, phương án huy động nguồn lực xã hội hóa ở mức cao nhất thông qua các hình thức TOD (phát triển đô thị, thương mại, dịch vụ dọc tuyến giao thông), PPP (đối tác công - tư), BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao). Các cơ chế, chính sách phát triển mạng lưới ĐSĐT ở Hà Nội, TP HCM phải đồng bộ, khả thi, cụ thể, chỉ rõ cách làm, ai làm, vướng mắc ở đâu và đề xuất cấp thẩm quyền tháo gỡ.