Ngày 10/9 năm ngoái, ông Trương Gia Bình được mời dự hội nghị bàn tròn doanh nghiệp Việt - Mỹ trong đó có sự hiện diện của Tổng thống Joe Biden, Ngoại trưởng Anthony Blinken và Thủ tướng Phạm Minh Chính.
Cuộc gặp này có 2 bất ngờ lớn: Thứ nhất là hai nước đã trở thành đối tác chiến lược toàn diện, trở thành người bạn thân thiết. Thứ hai là phía Mỹ tham dự hầu hết là các công ty về chip và hai bên đặt vấn đề phát triển chip.
Tại sao bây giờ bỗng dưng Việt Nam lại được Mỹ lựa chọn? Chủ tịch FPT cho rằng, thế giới đang bước vào một cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, mà trọng tâm là cuộc chiến về chip, mà hiện tại công nghệ chip lại đang không nằm ở nước Mỹ.
Nước Mỹ giờ đây đưa ra khái niệm friendshore - các công nghệ cốt lõi phải nằm ở quốc gia là bạn tin cậy của nước Mỹ. Điều này cũng đã được đưa vào Đạo luật Khoa học và Chip (gọi tắt là Chip Act) được Tổng thống Joe Biden thông qua vào năm 2023. Nội dung đạo luật là tài trợ cho các công ty xây dựng nhà máy chip bán dẫn tại Mỹ, và tài trợ phát triển chip cho các quốc gia thân thiện.
Chủ tịch FPT đã có thời gian làm việc với Hiệp hội Bán dẫn Mỹ. Khi hỏi về kế hoạch hỗ trợ các nước phát triển chip bán dẫn, anh được phía Mỹ cho biết danh sách này có nhiều quốc gia/vùng lãnh thổ như Ấn Độ, Việt Nam, Đài Loan (Trung Quốc) kể cả Mexico, Brazil. Tuy nhiên Việt Nam là nước duy nhất có trong danh sách hỗ trợ sản xuất. Điều này cho thấy phía Mỹ cũng rất coi trọng Việt Nam.
Tuy nhiên, theo ông Trương Gia Bình, Việt Nam không có nhiều thời gian để chờ đợi sự hỗ trợ từ phía nước ngoài. Công nghệ chip bán dẫn đang phát triển rất nhanh và thế giới không chờ Việt Nam quá lâu. Chúng ta cần có sự phát triển nhanh chóng về nguồn nhân lực và cơ sở vật chất.
"Nếu như trước đây lĩnh vực phần mềm chúng ta phát triển từ con số 0 thì bán dẫn không xuất phát từ số 0", Chủ tịch FPT nói, nhấn mạnh thêm rằng những người làm công nghệ Việt Nam trên toàn thế giới đang cùng hướng tới mục tiêu là "Việt Nam AI", "Việt Nam Semiconductor".
Ông Trương Gia Bình cũng cho rằng, ngành công nghiệp bán dẫn giống như bale, nhạc cổ điển, đòi hỏi năng khiếu. Không phải ai cũng lên múa, lên hát được. Năng khiếu ấy phải lấy từ quá khứ, lấy từ văn hóa dân tộc.
Trong khi người phương Tây rất giỏi về lý luận (theory), chẳng hạn như Newton với định luật Vạn vật hấp dẫn, Einstein với Thuyết tương đối... thì "dân ăn đũa", tức người châu Á nói chung - lại có khả năng về thiết kế phần cứng, phát triển phần mềm.
Có một con số bất ngờ mà khi đến thăm các công ty lớn về chip ông Bình mới được họ cho biết, đó là 90% kỹ sư thiết kế chip là người Ấn Độ. Về dịch vụ phần mềm, Việt Nam là quốc gia đứng thứ hai sau Ấn Độ. Trên thế giới chỉ có Việt Nam và Ấn Độ là có công ty xuất khẩu phần mềm đạt 1 tỷ USD.
Tại sao những công việc liên quan đến thiết kế, phần mềm thì “dân ăn đũa” như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Việt Nam lại có lợi thế? Theo Chủ tịch FPT, vì ngành chip thay đổi rất nhanh, AI cũng vậy. Vì thế phải có những người có niềm tin, có những dân tộc có khát khao, biết chấp nhận rủi ro thì mới làm được.
Thiên thờ từng đến với các nước/vùng lãnh thổ như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Đài Loan. Giờ đây, mỗi năm Ấn Độ mất đi 1 triệu người lao động do dân số già. Nhật Bản cũng đang trong tình trạng dân số già. Hàn Quốc thì chỉ sản xuất một vài lĩnh vực chính.
"Bây giờ chính là thiên thời của Việt Nam. Việt Nam đang có sự “hungry” trong lĩnh vực bán dẫn. Trong lịch sử, dân tộc Việt Nam có ý chí vươn lên mạnh mẽ nhất, không chịu khuất phục bất cứ cường quyền nào" - ông Trương Gia Bình khẳng định,
Lĩnh vực chip đang là một cơ hội đối với Việt Nam và cũng là nhu cầu sống còn với thế giới. Tuy nhiên, có một số chuyên gia chỉ trích rằng Việt Nam dường như đang chạy theo phong trào, và chip bán dẫn không phải là thứ dễ sản xuất. Ông Trương Gia Bình lại cho rằng nhu cầu chip bán dẫn của thế giới là hiện hữu, nhưng Việt Nam "không nhìn vào nhu cầu, vào đồng tiền của ai, mà có cơ hội Việt Nam sẽ tự nắm lấy. Có lợi cho đất nước chúng ta mới làm, không có lợi không làm".
"Nếu không được chọn, Việt Nam cũng dồn hết sức mạnh, ý chí và tài sản để thiết kế chip mà không phụ thuộc vào ai" - ông nói.
Đáng chú ý, ông Trương Gia bình cũng tiết lộ thời gian tới FPT sẽ triển khai một nhà máy AI tại Nhật Bản. AI cũng là lĩnh vực phát triển rất nhanh và rất mới. Nhiều công ty đang rất khát nhân lực AI và trong tương lai AI còn quan trọng hơn cả chip. Người đứng đầu FPT mong muốn Việt Nam có thể phát triển mạnh AI, tích hợp AI vào chip, từ đó các công ty nước ngoài sẽ tự tìm đến Việt Nam mà chúng ta không phải đi kêu gọi khắp nơi.
Ngoài ra, FPT cũng sẽ cung cấp nhân lực cho liên doanh Nhật - Đài Loan (Trung Quốc) để vận hành cho nhà máy của họ ở Nhật Bản, Saudi Arabia và sau đó là nhà máy ở Việt Nam.