Affiliate marketing là hình thức môi giới trực tuyến, trong đó doanh nghiệp (DN) chi trả hoa hồng cho các đối tác (cá nhân, tổ chức) khi họ giới thiệu khách hàng mua hàng thông qua các liên kết trên internet. Hiện các sàn TMĐT sử dụng kênh tiếp thị này như một đối tác trong kinh doanh và thanh toán hoa hồng.
Theo phản ánh của nhiều người người làm affiliate với Công ty TNHH Shopee, họ đang bị truy thu thuế, áp mức thuế lũy tiến cao nhất lên đến 35% đối với tổng số hoa hồng nhận được, thay vì mức thuế tạm tính 10%. Nhiều người có doanh thu hoa hồng lớn cho rằng họ đang phải chịu truy thu thuế lớn hơn cả lợi nhuận đạt được, dẫn đến nguy cơ vỡ nợ.
Nguyên nhân được cho là Shopee kê khai đối tác là người lao động được trả lương. Cụ thể, kê khai nộp thuế từ phía sàn TMĐT hay mạng lưới affiliate báo lên cơ quan thuế rằng doanh thu hoa hồng đó là tiền công, tiền lương, không đúng với bản chất của việc hợp tác kinh doanh và đối tác tiếp thị liên kết với sàn hay các mạng lưới affiliate.
“Cách kê khai như vậy sẽ khiến toàn bộ doanh thu áp theo mức thuế lũy tiến cao nhất tới 35%” - một người làm tiếp thị affiliate chia sẻ. Ban đầu, những người này nghĩ mức thuế bị tạm trừ là 10% và cho rằng đây là toàn bộ nghĩa vụ thuế của mình nên khi thấy phần lợi nhuận thu về cao hơn mức này, họ yên tâm là “có lãi”.
Thuế có cao hơn lợi nhuận?
Luật sư Trần Minh Hiệp, chuyên gia tư vấn cấp cao Trung tâm Tư vấn pháp luật của Hiệp hội TMĐT Việt Nam, cho biết: Căn cứ tính thuế TNCN được điều chỉnh phù hợp cho từng đối tượng chịu thuế là cá nhân kinh doanh có đăng ký mã số thuế, có tên trong Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh có phát sinh thu nhập từ hoạt động kinh doanh hoặc cá nhân có thu nhập từ tiền công, tiền lương, tiền thù lao, hoa hồng, tiền dịch vụ quảng cáo và dịch vụ khác.
Việc kê khai và khấu trừ như nêu trên không đồng nghĩa với việc các đối tác affiliate là người làm công ăn lương của Shopee mà Shopee đang chi trả tiền thù lao hoặc phí dịch vụ dưới hình thức hoa hồng môi giới, tiếp thị và tạm khấu trừ thuế 10% trước khi chi trả.
“Theo Điều 7 Thông tư 111/2013 của Bộ Tài chính, thuế suất lũy tiến (tối đa 35%) từng phần được áp dụng khi cá nhân thực hiện quyết toán thuế đối với tổng thu nhập từ tiền lương, tiền công, trong đó bao gồm các khoản tiền thù lao nhận được dưới các hình thức như: tiền hoa hồng đại lý bán hàng hóa, tiền hoa hồng môi giới; tiền dịch vụ quảng cáo; tiền dịch vụ khác, thù lao khác từ tất cả các nguồn chi trả thu nhập trong năm” - luật sư Hiệp cho biết thêm.
Các khoản thu nhập chịu thuế được quy định tại Thông tư 111/2013 như sau: Tiền thù lao nhận được dưới các hình thức như: tiền hoa hồng đại lý bán hàng hóa, tiền hoa hồng môi giới; tiền tham gia các đề tài nghiên cứu khoa học, kỹ thuật; tiền tham gia các dự án, đề án; tiền nhuận bút theo quy định của pháp luật về chế độ nhuận bút; tiền tham gia các hoạt động giảng dạy; tiền tham gia biểu diễn văn hoá, nghệ thuật, thể dục, thể thao; tiền dịch vụ quảng cáo; tiền dịch vụ khác, thù lao khác.
Như vậy, phần tiền hoa hồng được quy định là một trong các hình thức thù lao nhận về và phải chịu thuế theo quy định. Trong đó, mức thuế 35%/năm được áp dụng cho cá nhân có thu nhập tính thuế (sau khi trừ các khoản giảm trừ gia cảnh) từ 960 triệu đồng/năm trở lên (tức thu nhập nhận được luôn cao hơn thu nhập tính thuế). “Những người làm tiếp thị affiliate do nhầm lẫn tại điểm này nên cho rằng các công ty kê khai khoản hoa hồng là tiền lương, tiền công và coi họ như người lao động, người làm công ăn lương là chưa chính xác” - luật sư Hiệp nói.
Về phía Shopee, đại diện sàn cũng cho biết trong phạm vi trách nhiệm của mình đã thực hiện việc khấu trừ các khoản thuế theo quy định trước khi thanh toán bất cứ khoản tiền nào cho đối tác. Sàn sẽ cung cấp đầy đủ chứng từ thuế theo quy định của pháp luật đối với các khoản khấu trừ này. “Việc Shopee khấu trừ khoản thuế tạm tính không loại trừ nghĩa vụ của các đối tác với cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền. Người làm affiliate có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế với cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật có liên quan” - đại diện Shopee khẳng định.
Một chuyên gia về TMĐT cho biết trường hợp người làm affiliate theo nhóm, tổ chức có thể tùy vào quy mô hoạt động để đăng ký MST theo ngành nghề phù hợp, xác định phương pháp kê khai thuế theo loại hình đăng ký. DN sẽ được khấu trừ các chi phí hợp lý theo quy định, còn cá nhân kinh doanh thì được tính giảm trừ gia cảnh. “Số thuế bị truy thu lớn xuất phát từ việc người nộp thuế đã không thực hiện kê khai, nộp thuế của các năm trước dẫn đến bên cạnh số thuế bị truy thu lớn còn có khoản phạt và chậm nộp thuế” - chuyên gia này phân tích.
Phải đăng ký mã số thuế cho hoạt động môi giới
Theo luật sư Trần Minh Hiệp, cá nhân, hộ kinh doanh phải đăng ký MST, bao gồm cả đăng ký ngành nghề kinh doanh, và được cấp Giấy chứng nhận kinh doanh cho ngành nghề cụ thể như dịch vụ môi giới, đấu giá và hoa hồng đại lý, dịch vụ quảng cáo trên sản phẩm... Trong trường hợp tham gia chương trình tiếp thị liên kết, cung ứng dịch vụ quảng cáo, truyền thông, môi giới thì cần xuất hóa đơn dịch vụ tương ứng, thực hiện quy trình đối soát để nhận được phí hoa hồng.
“Nếu cá nhân tham gia chương trình affiliate đã đăng ký là cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh hoặc công ty cung ứng dịch vụ thì phải xuất được hóa đơn dịch vụ cho sàn TMĐT theo quy định. Họ cần thực hiện việc kê khai nộp thuế khoán, nộp thuế từng lần phát sinh hoặc khai thuế theo định kỳ hàng năm với cơ quan thuế” - luật sư Hiệp giải thích.
Theo luật sư, hành vi “Không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ” có thể bị coi là hành vi trốn thuế theo quy định của Bộ Luật Hình sự. Lâu nay, vấn đề liên quan đến thuế TNCN từ hoạt động affiliate đang bị xem nhẹ, đặc biệt khi đa phần người làm là cá nhân hoặc nhóm người quen hợp tác theo hình thức tự phát, không đăng ký kinh doanh theo quy định.